غیر از افغانستان و عراق؛ جمعیت زنان شاغل در ایران كمتر از همه دنیا؛
اشتغال ۱۴ و چهار دهم درصد زنان ایرانی و جاماندگی از نرخ ۴۹ درصدی جهان
به گزارش مبل زیبا، کارشناسان شرکت کننده در یک نشست تخصصی درباره ی نقش زنان در بازار کار کشور می گویند: بازار کار مردانه ایران، فرصت های شغلی برای زنان را بسیار محدود ساخته، به شکلی که حالا فقط 14.4 درصد از جمعیت زنان کشور شاغل هستند که نشان میدهد از نرخ جهانی 49 درصد عقب هستیم. طبق برخی گزارش ها، آمار زنان فعال در حوزه اقتصادی در کشور به غیر از افغانستان و عراق از سایر جهان فاصله بسیاری دارد.
نشست تخصصی «بازارکار در اقتصادایران-سیمای اشتغال و تامین اجتماعی زنان» روز شنبه ۸ دی ماه به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار گردید. در این جلسه دکتر«جلال منتظری» عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر «لیلا سادات زعفرانچی»، رئیس پژوهشکده اقتصاد و دکتر «نرگس اکبرپور» عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به عنوان کارشناسان در این عرصه به گفت و گو پرداختند.
جمعیت فعال در اقتصاد ایران
منتظری ضمن اشاره به بازار کار در اقتصاد ایران، اظهار داشت: نخستین نکته در بحث بازار کار جمعیت فعال در ایران است که منظور جمعیتی است که در فعالیتهای اقتصادی مشارکت انجام می دهد یا می خواهد مشارکت انجام دهد. هر فردی در جامعه که فعالیت اقتصادی انجام می دهد فعال اقتصادی نامیده می شود.
تبعیض جنسیتی در اقتصاد ایران به عنوان یک عامل ساختاری و نهادی است یعنی زن ها در ایران نمی خواهند در فعالیتهای اقتصاد مشارکت داشته باشند و این ضعف بزرگی است که بخش عظیمی از نیروی انسانی یک کشور در امور اقتصادی مشارکت نداشته باشدمتوسط نیروی فعال کار در ایران در مقایسه با متوسط نیروی کار جهانی خیلی کم است و بخش بزرگی از جمعیت ایران در فعالیتهای اقتصادی هیچ نقشی ندارند. دراین میان جمعیت فعال زنان در ایران ۱۴.۴ درصد است در حالیکه متوسط فعالیت زنان در دنیا ۴۹ درصد است و این نشان دهنده تبعیض جنسیتی در اقتصاد ایران به عنوان یک عامل ساختاری و نهادی است، در مقابل مشارکت مردان در بازار کار ایران با استانداردهای دنیا یکسان است.
نمودار وضعیت نیروی کار در ایران، جهان و سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، OECD
تبعیض های جنسیتی همیشه یک نقطه ضعف بزرگ اقتصاد ایران بوده است
او در ادامه با تکیه بر باز تعریف نرخ بیکاری در ایران اظهار داشت: نرخ بیکاری که در کشور ما به عنوان عدد رسمی توسط مرکز آمار اعلام می شود، نرخ بیکاری موثر بر اقتصاد ایران نیست و ما باید دنبال نرخ بیکاری بگردیم که با واقعیت ها و حقایق اقتصادی ایران انطباق بیشتری داشته باشد. اگر نرخ بیکاری واقعی ما ۸ یا ۹ درصد است، پس نباید رشد اقتصادی ما با رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته و یا کشورهای همسایه انقدر تفاوت معنادار داشته باشد.
یکی از عامل های مهم در بحث اقتصادی نیروی کار است. بحث تبعیض های جنسیتی را همیشه به عنوان یک نقطه ضعف بزرگ در اقتصاد ایران مشاهده کرده ایم. رشد جمعیت در ایران به زودی منفی خواهد شد و نرخ مهاجرت مثبت نشان دهنده این است که در ساماندهی اتباع شتاب زده عمل می نماییم و در نهایت ترکیب جمعیتی ما رو به پیری می رود و این مساله هزینه های زیادی را از بعد تامین اجتماعی تحمیل خواهد نمود.
غیر از افغانستان و عراق زنان شاغل ایران کمتر از تمامی دنیا
وی در تحلیل لطمه شناسی اشتغال زنان در ایران در مقایسه با دیگر کشورها تصریح کرد: در عرصه مشارکت زنان ما هیچ استراتژی توسعه در کشور نداریم و همان روند که در گذشته بوده را ادامه داده ایم و این روند از سال ۱۹۶۰ تا امروز ۲۰۲۳ به همین صورت ادامه داشته است. در اقتصاد توسعه نیافته عمده کارها بصورت یدی صورت می گیرد و این مساله حضور زنان در حوزه اقتصاد را کم رنگ می کند.
بار تحریم های اقتصادی بر دوش دهک های ۱ تا ۵ جامعه است و نشان داده است که قشر کارگر در ایران بیشترین بار تحریمی را به دوش کشیده است در بعضی کشورهای توسعه نیافته مانند آفریقا حضور زنان در کارهای اقتصادی زیاد و متناسب است. در این عرصه به غیر از افغانستان و عراق حضور زنان ما در کارهای اقتصادی از تمامی دنیا کمتر است. موضوع بعدی میزان حقوقی است که ما به کارگر می دهیم. حداقل حقوقی که به کارگر می دهیم بر طبق قیمت دلار در بازاد آزاد سال ۵۷، ۱۲۰ دلار بوده و در سال ۱۴۰۳ نیز ۱۲۲ دلار است. این رقم در سال۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ به ۲۷۲ دلار ماهانه رسیده بود و با شروع تحریم های اقتصادی از سال ۱۳۹۱ باردیگر با کاهش دستمزد کارگر روبه رو شده ایم تا امروز که به ۱۲۲ دلار در ماه رسیده است.
دکتر نرگس پور، دکتر لیلا صادق زعفرانچی، دکتر جلال منتظری
محدودیت های مکانی یکی از معضلات در بازار کار زنان برای عرضه نیروی کار بوده است
در بخش دیگر این جلسه، زعفرانچی درباب سیمای بازار کار زنان در ایران اظهار داشت: یکی از معضلات کار درباره ی بازار کار زنان بحث محدودیت های مکانی برای عرضه نیروی کار بوده است. در جهان توسعه یافته شاهد گسترش بازار کار خصوصاً مشارکت بالای زنان در کشورهای توسعه یافته از سال ۱۹۷۰ (۱۳۴۹) به بعد هستیم.
وی همین طور در مورد سیمای بازار کار زنان در ایران اظهار داشت: یکی از معضلات کار درباره ی بازار کار زنان بحث محدودیت های مکانی برای عرضه نیروی کار بوده است. در جهان توسعه یافته شاهد گسترش بازار کار به خصوص مشارکت بالای زنان در کشورهای توسعه یافته از سال ۱۹۷۰ به بعد هستیم.
با عنایت به جمعیت جوان نیروی کار در کشورهای درحال توسعه و جمعیت سالمند در کشورهای توسعه یافته درحال قطبی شدن بازار کار در دنیا هستیم که موجب می شود از بین رفتن و بوجود آمدن بعضی مشاغل را تجربه نماییم مساله تورم نیز نقش به سزایی در بازار کار و اشتغال دارد. با عنایت به تغییرات جمعیتی، در آینده بیشترین تحول جمعیتی را در بازار کار زنان تجربه خواهیم کرد. حالا ۷۰ درصد از جمعیت در سنین ۲۰ تا ۶۴ ساله و ۵.۳ میلیارد نفر از جمعیت جهان را به خود اختصاص می دهد.
تغییرات سبک زندگی، بالارفتن سن ازدواج، بالا رفتن سن فرزندآوری، تغییرات هویتی و از تمامی مهمتر خصوصاً در کشور ما اگر در ۲۰ سال قبل بحث حضور اقتصادی زنان بیشتر جنبه فانتزی فرهنگی اجتماعی داشت، حالا به خاطر بحث معیشت خانوار جنبه وجوب اقتصادی را ایفا می کند، بدین سبب یکی از با اهمیت ترین اتفاقات در سالهای آینده برای بازار کار ایران بگفته بسیاری صاحب نظران افزایش نرخ مشارکت زنان در عرصه اقتصاد است.
حدود ۵ میلیون نفر از زنان ما در حوزه اقتصادی شاغل هستند
زعفرانچی: مروری به بازار کار زنان در کشور نشان داده است در یک دوره ۱۰ ساله چه تغییراتی در بازار کار زنان و بازار کار شاغلین زن در ایران به وجود آمده است. در آینده با عنایت به آمار و ارقام، در ارتباط با نیروی کار زنان و مردان شکاف قابل توجهی را خواهیم داشت. جمعیت فعال زنان در بازار کار در سال ۱۴۰۳ افرادی بالای ۱۵ سال بوده اند
با توجه به آمار و ارقام گزارش شده از طرف مرکز آمار در کشور حدود ۵ میلیون نفر زن شاغل داریم. در بهار ۱۴۰۳ حدود ۳۲ میلیون نفر جمعیت زنان در حوزه اشتغال فعال بوده اند.
از این جمعیت بیش از ۲۸ میلیون نفر غیرفعال اقتصادی هستند، حدود ۴ میلیون نفر شاغل رسمی هستند و در کل حدود ۵ میلیون نفر از زنان ما در حوزه اقتصادی شاغل هستند. باوجود تمایلی که زنان ایران به حضور در بازار کار دارند و از سال ۱۳۵۰ به بعد که زنان حضور بیشتری در بازار کار داشته اند در بهترین حالت حدود ۱۵ درصد از زنان شاغل هستند، یعنی از بین ۱۰۰ زن ۱۵ نفر می خواستند، شاغل باشند و این لزوما به مدلول شاغل شدنشان نبوده است. در مواری توفیق پیدا نکرده اند که سر کار بروند.
بدین سبب در کنار نرخ مشارکت پایین در بیکاری هم ما چند برابر بیش از نرخ میانگین، بیکاری زن داریم و این نشان دهنده این است که بازار کار فعلی ایران بازار کار مناسبی برای مشارکت و حضور اقتصادی زنان نبوده است.
زعفرانچی درباره ی سیاستگذاری در این عرصه نیز افزود: ملاحظاتی را باید برای سیاستگذاری در عرصه بازار کار زنان درنظر گرفت. اولا چاره ای جز افزایش نرخ مشارکت اقتصادی زنان نه برای خانوار، نه برای فرد زن و نه برای توسعه اقتصادی کل کشور وجود ندارد و باید سیاست ها برای استقبال از خیل عظیم واردشدگان متقاضی اشتغال زنان مهیا شوند. کار زنان در ایران به سوی قطبی شدن در حرکت است.( هم از نظر تحصیلات و هم از نظر مهارت ها). عمده مشاغل از دست رفته زنان در آینده، در فرصت های شغلی با مهارت کم و متوسط است در حالیکه در مشاغل نیازمند مهارت های بالا و تخصصی خواهند بود.
کاهش نرخ بیکاری اندک زنان در سالهای اخیر نه به علت اشتغال بیشتر زنان، بلکه به جهت خروج جمعیت فعال زنان بر اثر ناامیدی از یافتن شغل مناسب در بازار کار کشور است. این نشان دهنده این است که سر فصل های موجود در بازار کار هم جذابیت لازم برای جذب زنان در فعالیتهای اقتصادی را نداشته است. البته ممکنست این مساله به علت دغدغه های خانوادگی و نقش های اصلی زنان در خانواده نیز بوده باشد ولی بازار کار هم برای کاهش این دغدغه ها مهیا نبوده است.
فرصت ها و تهدیدها
در ادامه درباره ی دیگر فاکتورهای موثر در عرصه اشتغال زنان همچون بحث «مهاجرت» چنین گفته شد:
سرمایه گذاری بر فرصت پنجره جمعیتی حوزه زنان الزامی است. (فرصت پنجره جمعیتی یعنی زمانی که یک کشور بالاتر از ۶۰ درصد از جمعیتش در سنین کار باشند) پیش بینی سازمان های جهانی این است که ایران در ۳ دهه آتی در فرصت پنجره جمعیتی کشور قرار گرفته است بدین سبب عرضه بازار کار ما از نظر جمعیت نسبتا بازار خوبی است. اما متاسفانه بخش تقاضا در بازار کار ما هم جهت با این نیروی کار جوان ما نبوده است، یعنی تولیدات ما و فناور بودن تولیدات ما و جذب نیروی کار ب طور معمول نتوانسته این میزان جمعیت فعال جوان را جذب نماید.
افزایش جمعیت سالمندی(silver economy) یا اقتصاد نقره ای دنیا بدنبال آنست که از هر فرصت به وجود آمده در عرصه جمعیت سالمندی به سود بازار کار زنان و بحث های مراقبتی استفاده نماید. بنابراین ما شاهد مهاجرت کردن زنان ایران برای کار به کشورهای توسعه یافته به جهت فرصت مراقبتی از سالمندانشان هستیم.
روند شهرنشینی(افزایش مشاغل غیر رسمی) دنیا درحال افزایش روند شهرنشینی است. حدود ۷۰ درصد از جمعیت کشور ما نیز شهرنشین هستند و یه همین دلیل در آینده شاهد افزایش کارهای غیر رسمی در بازار کار شهری خواهیم بود.
روند مهاجرت(مهاجرپذیری و مهاجرت ملی) در حوزه مهاجرت پذیری و نیز مهاجرت زنان دغدغه هایی به وجود آمده است. شاید اتباع مهاجر به ایران مهم ترین رقبای زنان کم مهارت ایرانی در بازار کار باشند و جلوگیری از مهاجرت اتباع فاقد مهارت ویژه بازار کار آینده را برای پذیرش نیروی کار کم مهارت تر زنان آماده تر کند.
مهاجرت نخبگان مهاجرت زنان ما از ایران در گذشته مهاجرت زنان سرپرست خانوار بوده است اما حالا این الگو به سوی مهاجرت نخبگانی تغییر جهت داده است و این مساله جای نگرانی دارد.
وضعیت تامین اجتماعی زنان در ایران
دکتر اکبرپور به عنوان سومین سخنران نشست و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ارتباط با وضعیت بیمه های بازنشستگی زنان اظهار داشت: بحث اشتغال و تامین اجتماعی دو موضوع درهم تنیده هستند، خصوصاً در کشور ما که سیستم تامین اجتماعی مبتنی بر اشتغال است و هرچقدر که اشتغال افزایش پیدا کند، سیستم تامین اجتماعی هم بهبود پیدا می کند و برعکس. با عنایت به اینکه بخش اعظمی از بانوان شاغل در بخش غیررسمی مشغول به کار هستند، پوشش بازنشستگی و تامین اجتماعی شان محدود است.
میانگین دستمزد بیمه شدگان برای مردان بیش از زنان است. همین طور میانگین سن برقراریت بازنشستگی برای مردان بیش از زنان است. موضوع قابل تامل دیگر میزان مستمری پایین تر برای زنان نسبت به مردان استوی در جواب این پرسش که چرا پوشش بیمه تامین اجتماعی بازنشستگی مهم می باشد، اضافه کرد: ایجاد یک حداقل درآمدی در زمان بازنشستگی با عنایت به سیستم تامین اجتماعی در ایران این درآمد حداقلی یک سیستم تورمی را برای فرد بوجود می آورد. وجود ریسک های کاهش درآمد ناشی از بیکاری، بیماری، فوت و یا از کار افتادگی در زمان اشتغال، کوتاه نگری ذاتی یا اشتباه در برنامه ریزی و همین طور ناتوانی مالی برخی افراد برای پس انداز بازنشستگی، فقدان قطعیت در وضعیت اقتصادی کشور و عملکرد بازارهای مالی و یا خطا در تصمیمات سرمایه گذاری، اشکال در برنامه ریزی برای مصرف یکنواخت اندوخته بازنشستگی، ریسک قرار گرفتن در معرض فقر خانوارها با فوت سرپرست، بیشتر بودن ارزش فعلی مجموع دریافتی ناشی از بیمه پردازی یک بیمه شده از ارزش فعلی مجموع حق بیمه پرداختی از دیگر فاکتورهای مهم در این مساله هستند.
اکبرپور در خاتمه در جواب پرسشی تخصصی درباره ی تعاریف نرخ بیکاری پاسخ داد: افزایش جمعیت نیت ها (NEET) یکی از مهم ترین عللی که نرخ بیکاری پنهان و موثر را می تواند پاسخ دهد، افزایش جمعیت نیت ها در بازار کار است. نیت ها گروهی هستند که نه درحال آموزش دیدن هستند و نه درحال اشتغال هستند و افزایش این گروه یکی از دغدغه های بین المللی است که به آنها نسل زد می گویند و الان پرتراکم ترین نسل سنی در جهان هستند.
آنهایی که مایل نیستند وارد بازار کار شوند و درحال تحصیل هم نیستند. در بین این نسل زنان جمعیت بیشتری دارند و در ایران هم سهم زنان از این نسل بیشتر است. در این حیطه نقش رفتارها و برنامه های انگیزشی برای تشویق آنها به ورود به بازار اشتغال می تواند بسیار موثر باشد.
تشویق و جذب زنان تحصیلکرده در عرصه استم (STEM) امری مهمست (گروه ریاضی، فنی مهندسی را استم می گویند.) در کشور ما زنان انگیزه کمی برای تحصیل در این عرصه ها دارند و ایجاد سیاست های انگیزشی در این عرصه نیز می تواند موثر واقع شود.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب